شیر غنی شده چیست، چطور تهیه می‌شود و چه خواصی دارد؟

شیر غنی شده در واقع به همان شیری می‌گویند که شما در وعده‌ی غذایی خود و خانواده‌تان دارید. البته شیرهای پاستوریزه تنها شیرهای غنی شده نیستند اما مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اعضای این خانواده به شمار می‌روند.

تا اواسط دهه‌ی ۳۰ میلادی تولیدکنندگان شیر، توجهی به غلظت و مواد تشکیل دهنده‌ی این نوشیدنی – خوراکی نداشتند. براساس اسناد موجود تا این زمان انسان‌ها در سراسر جهان همان شیری که از دام تهیه می‌شد را مصرف می‌کردند.

البته که مصرف این شیر در حال حاضر به دلیل پیشرفت چشم‌گیری باکتری‌ها و ویروس‌ها بسیار خطرناک‌تر از ۸ دهه پیش است اما همان زمان هم کار عاقلانه‌ای به نظر نمی‌رسید.

شیر غنی شده از سال ۱۹۳۲ وارد چرخه‌ی مصرف شد. در آن زمان متخصصان تغذیه به این نتیجه رسیدند که شیر دام حاوی مقداری باکتری مضر برای بدن انسان است. همچنین می‌توان با اضافه کردن برخی املاح و مواد معدنی مورد نیاز بدن، شیر را به یک وعده‌ی غذایی کامل و مقوی برای انسان‌ها تبدیل کرد.

شیر غنی شده چطور ساخته می‌شود؟

غنی کردن شیر فرآیندی است که تولیدکنندگان طی آن ریز‌مغذی‌‌ها یا همان میکرونوترینت‌هایی مثل ویتامین‌ها و مواد معدنی را به مواد غذایی اضافه می‌کنند. هدف از این کار کاهش کمبودهای غذایی رایج و بیماری‌هایی است که ممکن است درصورت فقدان این مواد غذایی رخ دهند. غنی‌سازی شیر در مناطقی که خاک و گیاهانی که در آن خاک می‌رویند و از لحاظ مواد مقوی غذایی ضعیف هستند ضرورت بیشتری دارد. از این رو غنی‌ کردن مواد غذایی مثل غلات، نمک و شیر از سوی برخی دولت‌ها به دلیل نگرانی‌هایی که درمورد سلامت عمومی وجود دارد امری اجباری است.

البته پیش از انجام هر فرایندی شیر باید وارد چرخه‌ی پاستوریزاسیون شود. در حال حاضر هیچ فراورده‌ی لبنی بدون طی کردن این چرخه مجوز فروش نمی‌گیرد.

پاستوریزه کردن شیر باعث می‌شود این خوراکی از باکتری‌ها پاک و برای مصرف انسان مناسب شود. البته پاستوریزاسیون هم امروزه تغییرات بسیار زیادی کرده است. پیشرفت صنعت تغذیه به ما کمک می‌کند شیرهایی تولید کنیم که می‌توانند تا ۶ ماه داخل یخچال بدون مشکل دوام بیاورند.

شیر با چه چیزهایی غنی می‌شود؟

غنی کردن شیر یک فرایند بسیار مفید است اما نمی‌توانیم شیر را با هر چیزی غنی کنیم. ترکیب ریزمغذی‌هایی که قرار است به شیر اضافه شوند به پارامترهای بسیار زیادی بستگی دارد.

همانطور که گفته شد مهم‌ترین پارامتر، نوع تغذیه‌ی مصرف کننده است. مسئولان غذایی هر منطقه باتوجه به بررسی‌های بالینی و دریافت گزارش‌های پزشکی منطقه‌ی خود به راحتی قادر هستند ریزمغذی‌های مورد نیاز مردم را تعیین کنند.

پارامتر بعدی عدم تداخل این ریزمغذی‌ها با شیر و یکدیگر است. اگر یک ریزمغذی باعث تغییر طعم یا بافت شیر غنی شده شود، مصرف کننده آن را از سبد غذایی خود کنار خواهد گذاشت.

در کارخانه‌های دارای استانداردهای بین‌المللی این ریزمغذی‌ها به شیر اضافه می‌شوند:

• ویتامین دی

ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است که کلسیم خون را حفظ می‌کند، سطح فسفر را متعادل نگه داشته و در سوخت و سازِ کلسیم، نقش موثری دارد. غنی‌سازی شیر معمولا با حضور این ویتامین انجام می‌گیرد. پیش از این درباره‌ی تاثیر ویتامین دی روی کرونا هم صحبت کردیم. این ویتامین را می‌توان یکی از حیاتی‌ترین ریزمغذی‌های مورد نیاز بدن نامید.

• ویتامین E

ویتامین E نیز از ویتامین‌های محلول در چربی است که فعالیت آنتی‌اکسیدانی دارد. ترکیباتی که دارای فعالیت ویتامین E هستند، توکوفرول‌ها و توکوترینول‌ها هستند. شیر به طور عادی حاوی مقدار  کمی ویتامین E است که می‌توان آن را با بالا بردن چربی در شیر افزایش داد.

• آهن

آهن یکی از ترکیبات تشکیل دهنده خون و بسیاری از آنزیم‌ها است و در سوختوساز خون و انتقال اکسیژن نقش مهمی دارد. شیر به خودی خود شامل آهن بسیار کمی است؛ یعنی یک فنجان شیر کمتر از یک درصد آهن دارد.

• روی

روی ترکیب تشکیل‌دهنده‌ی بسیاری از آنزیم‌ها و پروتئین‌ها است و در تنظیم ژن نقش مهمی دارد. به همین دلیل است که متخصصان تغذیه به مادرانی که تصمیم دارند باردار شوند یا در روزها و هفته‌های اول بارداری قرار دارند توصیه می‌کنند شیر غنی شده مصرف کنند. شیر منبع خوبی برای روی محسوب می‌شود و یک فنجان شیر دارای ۱۰ درصد از این ماده معدنی است.

چرا شیر باید غنی شده باشد؟

یکی از فواید شیر غنی شده تقویت میزان جذب کلسیوم به کمک ویتامین D است. این ویتامین برای داشتن استخوان‌های سالم و قوی اهمیت زیادی دارد. علاوه بر این همانطور که گفتیم تعادل کلسیوم اسکلتی را تقویت و سطوح کلسیوم خون را حفظ می‌کند. مصرف ویتامین D و کلسیوم کافی در قالب یک برنامه غذایی برای جلوگیری از تغییر شکل یا نرم شدن استخوان‌ها قبل از بروز عارضه ریکتز در کودکان و نرمی استخوان در بزرگسالان ضروری است. این ویتامین از بروز ناگهانی نرمی استخوان در سالمندان نیز جلوگیری می‌کند.

پیش از این درباره‌ی اثرات احتمالی کمبود ویتامین دی مفصل صحبت کردیم. بهتر است پیش از این که شما یا یکی از اعضای خانواده‌ی شما درگیر مشکلات ناشی از این کمبود شوند در رژیم غذایی خود تغییر ایجاد کنید.