قند شیر یا لاکتوز یکی از مواد سرشار در انواع شیر است. این قند که از خانوادهی قندهای غیرشیرین به شمار میرود یکی از مهمترین مواد تشکیل دهندهی شیر پستانداران منجمله انسان است.
گروهی از افراد به دلایل مختلف نمیتوانند یا نمیخواهند قند مصرف کنند. این افراد ممکن است به هر دلیلی قند و فرآوردههای قندی را از رژیم غذایی خود کنار گذاشته باشند یا مصرف آن را بسیار کم کرده باشند.
برای این گروه از افراد بسیار مهم است که بدانند چه خوراکیهایی دارای قندهای کمتر شناخته شده هستند. این خوراکیها میتوانند رژیم غذایی بدون قند یا کم قند شما را تحت تاثیر منفی قرار بدهند.
یکی از خوراکیهایی که قند دارد شیر است. قند شیر تفاوتهای زیادی با انواع قندهای دیگر دارد. ممکن است بعضی از افرادی که قندهای دیگر را مصرف نمیکنند، مشکلی با مصرف لاکتوز نداشته باشند. با این وجود بهتر است خصوصیات این مادهی غذایی را بهتر بشناسیم. پیش از این دربارهی تاثیر لبنیات روی افراد دارای قند خون صحبت کردهایم.
همچنین پیش از این دربارهی لبنیات پروبیوتیک و تاثیر آن روی قند خون هم مفصل صحبت کردهایم.
قند شیر چیست؟
این قند که با نام لاکتوز هم شناخته میشود، فقط در شیر یافت میشود. این قند همانطور که گفته شد از خانوادهی قندهای غیرشیرین است. نتیجهی تحقیقات نشان میدهد لاکتوز یکی از مواد لازم و ضروری برای جذب کلسیوم توسط بدن است. به همین دلیل است که مصرف شیر لاکتوز دارد در کودکان بسیار توصیه میشود.
گروهی از افراد به دلایلی که هنوز دقیق مشخص نیستند، نمیتوانند لاکتوز را هضم کنند. این افراد بعد از مصرف شیر یا فراوردههای برپایهی شیر دچار دلپیچه و دلدرد میشوند. همین مسئله باعث میشود بسیاری از این افراد شیر و لبنیات را از رژیم غذایی خود حذف کنند.
همانطور که پیش از این گفتیم لبنیات پروبیوتیک که قند شیر را تامین میکنند، مشکل این افراد را برطرف کردهاند.
افرادی که نمیتوانند لاکتوز هضم کنند همچنین میتوانند از شیرهای بدون لاکتوز استفاده کنند. کارشناسان تغذیه توصیه میکنند این افراد شیرهای بدون لاکتوز غنی شده مصرف کنند. حذف لاکتوز از برنامهی غذایی یعنی حذف یکی از مواد مورد نیاز بدن. در نتیجه افرادی که شیر لاکتوز دار نمیخورند باید کمبود این مادهی مغذی را با مواد دیگر پر کنند. توصیه شده این افراد حتما با کارشناس تغذیه مشورت کنند و رژیم غذایی خود را براساس دستورالعمل این کارشناس تغذیه پیش ببرند.
قند شیر چه تاثیری روی بدن دارد؟
همانطور که گفته شد این قند برای افراد مبتلا به دیابت بسیار مفید است. در مورد افزایش قند خون و نیاز به انسولین، لاکتوز مثل گلوکز است اما با تأخیر بیشتر عمل می کند. بنابراین استفاده از لاکتوز در رژیم غذایی افراد دیابتی اشکالی به وجود نمیآورد.
لاکتوز همچنین باعث ایجاد تغییرات مناسب در سطح اسید موجود در رودههای انسان هم میشود. این تغییرات باعث میشود باکتریهایی که به محیط غیراسیدی عادت دارند و برای بدن مضر هستند از بین بروند. این باکتریها به خصوص در کودکان باعث ایجاد مشکلات زیادی میشوند.
لاکتوز علاوه بر کمک به تقویت مکانیزم دفع بدن به تنظیم وزن بدن هم کمک میکند. گفتیم افرادی که در حال کاهش وزن هستند نمیخواهند یا نمیتوانند قند مصرف کنند. این شرایط دربارهی قند شیر کاملا برعکس است. لاکتوز باعث افزایش طولانی مدت سطح قند خون میشود. همین مسئله نیاز بدن به دریافت قندهای بیشتر در طول روز را کاهش میدهد. این فرایند در نهایت منجر به کاهش کالری دریافتی و کاهش وزن خواهد شد.
همچنین لاکتوز با بالا نگه داشتن قند خون به افرادی که در حال انجام فعالیتهای بدنی هستند کمک میکند انرژی لازم برای این فعالیتها را حفظ کند.
مصرف لاکتوز برای بیمارانی که مبتلا به ورم حاد کبدی هستند مفید است. این مسئله نشاندهنده یکی دیگر از مصارف رژیمی لاکتوز است. ساختار ویژه لاکتوز به عنوان قند شیر باعث خرابی دندان نشده و جرم دندان تولید نمی کند؛ اما اسیدهای آلی به دست آمده از تجزیه سایر قندها به مینای دندان حمله کرده و كلسیم آن را تجزیه میکند.
قند شیر و تغذیهی نوزاد
نوزادی که به طور کامل با شیر مادر تغذیه می شود در 6 ماهه اول زندگی روزانه 14 تا 10 گرم لاکتوز و در6 ماهه دوم 9 تا 8 گرم لاکتوز برحسب کیلوگرم وزن بدن دریافت میکند. پیشنهاد شده ۵۴ تا ۵۸ درصد کالری مورد نیاز بدن از طریق کربوهیدراتها تأمین شود؛ بنابراین کربوهیدرات دریافتی در 6 ماهه اول باید 15 تا 10 گرم و در 6 ماهه دوم 13 تا 10 گرم بر حسب کیلوگرم وزن بدن در روز باشد.
کارشناسان تغذیه همچنین توصیه میکنند مادران شیرده خود نیز از شیرهای غنی شده استفاده کنند. این مسئله باعث میشود قند خون مادران در طول مدت شیردهی ثابت باشد. بالا بودن سطح قند خون به کیفیت شیر مادر کمک بسیار زیادی خواهد کرد.