عدم تحمل لاکتوز یک عارضهی به نسبت شایع در سراسر جهان است. برخی افراد نمیتوانند قند موجود در شیر و لبنیات یعنی همان لاکتوز را به درستی هضم کنند. باقی ماندن این قند در سیستم گوارش افراد باعث بروز مشکلاتی برای آنها میشود.
دلیل بروز این عارضه نبودن یک آنزیم رودهای به نام «لاکتاز» است. لاکتاز با شکستن قند شیر و تبدیل آن به دو قند کوچکتر به نامهای گلوکز و گالاکتوز، موجب جذب لاکتوز در روده میشود. تقریبا تمام افراد در زمان تولد آنزیم لاکتاز و توانایی هضم لاکتوز را دارند. در بیماری عدم تحمل لاکتوز، لاکتاز در اثر اختلالات ژنتیکی یا بیماریهایی که لایهی پوششی روده را تخریب میکنند، کاهش مییابد.
علائم عدم تحمل لاکتوز
بسیار مهم است که علائم این عارضه را بشناسیم. تحمل نشدن لاکتوز در سیستم گوارش هرچند با درد و مشکلاتی همراه است اما در بسیاری از موارد خطر جدی برای سلامت فرد ندارد. در مقابل اگر علائم حساسیتها یا مشکلات حاد دیگر را با علائم آن اشتباه بگیریم، ممکن است سلامتی فرد به خطر بیفتد.
فردی که نمیتواند لاکتوز را در سیستم گوارش خود تحمل کند، بسته به شرایط بدنی، بین ۳۰ دقیقه تا دو ساعت بعد از مصرف لبنیات این علائم را مشاهده میکند:
- احساس نفخ، درد یا انقباضهای شکمی
- صداهایی که از ناحیه شکم شنیده میشوند
- اسهال
- نفخ و گاز
- حالت تهوع به دنبال استفراغ
در برخی موارد ورم ناحیهی شکمی هم مشاهده شده است. این علامت نادر است و اگر بروز کرد فرد باید فورا به پزشک مراجعه کند.
افرادی که به عارضهی عدم تحمل لاکتوز دچار هستند معمولا بعد از نوشیدن شیر لاکتوز دار با این علائم روبرو میشوند. البته در موارد زیادی، این علائم بعد از مصرف سایر لبنیات هم مشاهده شده است.
توجه داشته باشید که اگر بعد از مصرف لبنیات علائم دیگری مانند علائم پوستی یا خس خس سینه مشاهده کردید، فرد مصرف کننده به احتمال زیاد به لبنیات حساسیت دارد. این فرد بهتر است خیلی زود به پزشک مراجعه کند.
لاکتوز فقط در لبنیات موجود نیست
منبع اصلی لاکتوز لبنیات است اما تنها منبع آن نیست. این قند در مواد خوراکی دیگر هم وجود دارد. اگر فردی نسبت به مصرف لاکتوز واکنش شدید نشان میدهد، باید توجه داشته باشد که سایر مواد حاوی لاکتوز هم ممکن است او را دچار مشکل کنند. زمانی که میخواهید خوراکیهای لیست زیر را تهیه کنید، به پرچسب روی آن کاملا دقت کنید.
- نان
- غلات فرآوریشدهی صبحانه
- انواع پودر سوپ فوری
- مارگارین (کرهی گیاهی)
- برخی کالباسها
- سسهای سالاد
- آبنبات
- چیپس و سایر میانوعدههای فرآوریشده
- پنکیک، بیسکویت و کوکی
چطور بفهمیم به عدم تحمل لاکتوز دچار هستیم؟
بیشتر کسانی که فکر میکنند این مشکل را دارند، هرگز برای تشخیص آن آزمایشی ندادهاند. تقریبا ۲۰٪ افراد به اشتباه گمان میکنند به این عارضه دچار هستند. این گروه از افراد بیشتر کسانی هستند که مشکلات گوارشی دیگری دارند که تشخیص پزشکی نشدهاند. این افراد برای علائم و مشکلات خود دلیل قانعکنندهای به جز عارضهی ناشی از مصرف لاکتوز پیدا نمیکنند. این مسئله ممکن است بسیار خطرناک باشد. اگر فرد دچار مشکلات گوارشی باشد و به تصور داشتن یک عارضهی به نسبت بی خطر به دنبال رفع آن نباشد، ممکن است سلامتی خود را به خطر انداخته باشد.
بهتر است اگر برای بیشتر از یک بار این علائم را بعد از مصرف هر مادهی غذایی مشاهده کردید، به پزشک متخصص مراجعه کنید. برای تشخیص حساسیت سیستم گوارش شما به لاکتوز آزمایشهای دقیقی وجود دارد. این آزمایشها تکلیف شما را مشخص خواهد کرد.
راههای درمان
سادهترین روش برای درمان عدم تحمل لاکتوز، کاهش لاکتوز دریافتی است. خوشبختانه بیشتر افراد مبتلا به این عارضه میتوانند مقادیر کم و متوسط لاکتوز را تحمل کنند. غالبا حذف منابع غنی از شیر، به بهبود علائم کمک میکند. بنابراین باید شیر، ماست، پنیر و بستنی را از رژیم غذاییتان حذف کنید. با اینکه مقدار لاکتوز موجود در ماست بالا است، ولی معمولا ماست در افرادی که به لاکتوز حساسیت دارند، مشکلی ایجاد نمیکند.
این موضوع بهخاطر باکتریهایی است که در تولید ماست از آنها استفاده میشود. این باکتریها آنزیم لاکتاز دارند و موجب میشوند لاکتوز موجود در ماست پس از مصرف در روده و معده تجزیه شود. همچنین ماست نسبت به شیر با سرعت کمتری از معده خارج میشود. این موضوع به لاکتاز رودهای اجازه میدهد تا لاکتوز موجود در ماست را بشکند و لاکتوز کمتری به رودهی بزرگ برسد.
امروزه شیرهای بدون لاکتوز نیز در بازار وجود دارند و برای افرادی که از عدم تحمل لاکتوز رنج میبرند، گزینهی مناسبی بهشمار میروند. همچنین برای شیر نیز جایگزینهایی وجود دارد. شیر سویا و شیر برنج از موادی هستند که میتوان آنها را جایگزین شیر کرد.
همچنین قرصهای لاکتاز میتوانند به هضم لاکتوز در سیستم گوارش افراد حساس به این قند کمک زیادی بکند. نکتهی بسیار مهم اینجاست که هرگز نباید این قرصها را بدون مشورت پزشک مصرف کنید. عدم تحمل لاکتوز عارضهای نیست که بخواهید آن را خودتان درمان کنید.